Hozirgacha BMTning 76 davlatida bo‘ldim. Bu ro’yxatga BMT Plyus mamlakatlarini ham qo‘shsak, 91 ta mamlakat. Hozirgi kunda dunyoda 193 ta davlat BMT tomonidan tan olingan. Shunga qaramay, ularning soni 265 tani tashkil etadi. Ya’ni — BMTning 193 mamlakati va BMT Plyus’ning 72 ta davlati.

BMTga faqat mustaqil davlatlar kiradi, BMT Plyus esa tan olinmagan hududlar — Abxaziya, Kosovo, Shimoliy Kipr, Vatikan va boshqa hududlarni ham hisobga oladi.

Birinchi sayohatlarim bolaligimda bo‘lgan. Onam meni Tallinda yashaydigan buvimnikiga olib borganida besh-yetti yoshlarda edim. Men hali ham qandaydir yangi, g‘ayrioddiy tuyg‘ularni his qilganimni eslayman. Boshqa dunyo, boshqa odamlar, madaniyat, ovqat. Shokoladli sirok ta’mi men bilan abadiy qoladi (kuladi). Bu boshqacha taassurot bo’lgan, chunki Farg‘onada bunaqasi yo‘q edi. Dengizni birinchi marta o‘sha yerda ko‘rgandim!

Onam doimo yangi narsalarni o‘rganishga bo‘lgan qiziqishimni rag‘batlantirardi, hatto qayerdadir ahmoqona tashabbuslarimni ham qo‘llab-quvvatlardi. Bu dunyoqarashimni kengaytirishga yordam berdi, fikrlashga va o‘z fikrimni bildirishga imkon berdi. O‘smirlik chog‘larimda onam bilan Qirg‘izistonda bo‘lganman.

Ammo o‘zim birinchi marta 2010-yilda Parijga sayohatga bordim. O‘sha paytda men Germaniyada yashardim va ishlardim, shuning uchun uni sayohat qiladigan mamlakat sifatida ko’rmasdim. Farq juda katta edi: fransuz jozibasi, ancha erkinroq odamlar. Ta’sirlantiruvchi kontrastdan so‘ng men "kirishib ketdim".

Shengenda chegaralarning yo‘qligi sayohat qilish uchun qulay edi. Avtobus turlarini tanlaganda sayohat arzonroqqa tushardi: yo‘l haqi, yashash joyi va ovqatlanish bilan bir haftalik sayohat 400-450 yevroni tashkil qilardi (2010-2012-yillarda). Shunday qilib, men Niderlandiya, Italiya, Ispaniya, Norvegiya, Daniya va Shvetsiyada bo‘ldim…

Yevropadan keyin meni boshqa yo‘nalishlar o‘ziga jalb qila boshladi — Singapurga bordim va Malayziya, orollar, Kuala-Lumpur orqali qaytib keldim. Boshlanishi shunday bo‘lgandi.

Berlindan Parijga sayohat uch kun davom etgan. Va albatta, u eng yorqin taassurotlarni qoldirgan, chunki haqiqatan ham birinchisi edi. Parijda menga hamma narsa yoqdi: me’morchilik, tarixiy obidalar, bog‘lar, odamlar, vino, o‘sha paytda ochilgan Notr-Damdagi iliq quyoshli ob-havo. Luvrda odam kamroq edi, shuning uchun Jokonda unutilmas taassurot qoldirgan.

Bu juda qiyin savol, chunki har bir sayohat nimasi bilandir yodda qoladi. Ekstremal, yorqin sayohatlardan oladigan bo‘lsak, bu albatta, Antarktidaga sayohat. Biz avvaliga Folklend orollari, keyin esa Janubiy Jorjiya — bu Subantarktika — orqali Antarktidaga kirib bordik. Ikki kun davomida Okeanni suzib o’tish, tinimsiz chayqalish, Janubiy Jorjiya orollaridagi jonzotlar... U yerda har birida 250 000 juftgacha, ya’ni taxminan 500 000 pingvin bo‘lgan ikkita koloniya mavjud. Shuningdek, dengiz fillari ham, dengiz mushuklari ham, qanotlari uch metrga yetadigan albatroslar ham bor... Bundan tashqari, u yerda doimiy yashil rangda turadigan o‘tlar va qor mavjud. Ularning yonida kitlarni ko‘rish mumkin.

U yerda biz qayiqda sayr qildik, ikki-uch metr pastda, qayiq ostida uzunligi taxminan 12 metr bo‘lgan bukri kit suzib o‘tdi. Ta’riflab bo‘lmaydigan his-tuyg‘ular! Undan nariroqda Antarktida: bu muzlagan sukunat, aysberglar. Bu muzli materik unutilmas taassurot qoldiradi!

Keniya va Tanzaniya ham butunlay boshqa dunyo. Keniyadan Tanzaniyaga borish juda esda qolarli bo‘lgandi. Bu mashhur bo’lmagan yo’nalish: u yerda nafaqat sayyohlar, umuman hech kim yo‘q. Savanna bo‘ylab yolg‘iz ketyapsan, atrofda baland o’t-o’lanlar, sukunat... Qandaydir ertaknamolik bor edi — sokinlik, faqat tabiat…

Shimoliy qutbga qilingan sayohatni ham eslatib o‘tish mumkin. U yerga muzyorar kemada bordik — qiziqarli tajriba.

Ha, Mavritaniyaga sayohat ham juda qiziqarli bo’lgandi. Bu Atlantidani qidirish bo‘yicha muqobil tarix laboratoriyasining ilmiy tadqiqoti edi. Sahroi Kabirning Mavritaniyada mavjud bo‘lgan qismi taxminlarga ko‘ra, sobiq Atlantida bo’lib, biz u yerga inson tomonidan yaratilgan artefaktlarni izlash uchun borgandik. Ko‘p jihatlari Platon ta’riflariga mos keladi: Gibraltar ortida, Gerkules ustunlari ortida joylashgan, u halqa ichidagi halqani eslatadi, shuningdek, u yerdan kemalar suzishi mumkin bo‘lgan kanal o’tgan. Platon ta’riflariga juda ko‘p o‘xshashliklar bor, lekin biz umuman qo‘lda yaratilgan hech nimani topa olmadik, qandaydir bahsli narsalar bor edi.

Odatda Atlantida haqida qandaydir sirli orol haqida o‘qigandek o‘qiysan, lekin uni izlashda shaxsan ishtirok etish juda qiziqarli bo’lgan.

Men yangilik kashf qilish uchun yo‘lga chiqaman. Avval bo‘lmagan joyga borish har doim qiziqarli. Boshqa qit’a yoki o‘z mamlakatingning qandaydir olis mintaqasi, agar senda tadqiqotchilik ruhi bo‘lsa, doimo yangi nimadir topiladi. Birinchidan, bu yangi his-tuyg‘ular. Keyin esa tashrif buyurgan mamlakatlar sonini sanay boshlaysan va allaqanday ishtiyoq paydo bo‘ladi.

Lekin ba’zida adrenalin ham bo’ladi! Antarktidada Folklenddan Janubiy Jorjiyagacha ikki kunlik yo‘l edi — biz bir kecha-kunduz chayqalib, olti metrli to‘lqinlarda yurganmiz!

Avstraliyada katta akula oldiga sho‘ng‘iganman. Albatta, himoya qafasi ichida edik, lekin yoningizda shunday katta jonzotni ko‘rganingizda — belgilariga qarab aniqlanishicha, bizning oldimizga 4,5 metrli "Kaliforniyalik bola" suzib kelgan (kuladi)... — qiziqarli va o‘tkir his-tuyg‘ular ichida qolasiz. Mana, shular ortidan sayohat qilaman.

Ilgari, endi boshlagan vaqtim Germaniyaga yaqinroq joylarni tanlardim. Avvaliga bormagan yo‘nalishlarim bo‘ldi, bu qiziqarli edi. Keyin qiziqishlariga qarab tanlay boshladim. Men syorfing va snoubord bilan shug‘ullanishni yaxshi ko‘raman — Kanarga, Tenerifega to‘rt yoki besh marta borganman; snoubord uchun Avstriyaga ikki marta, Kanadaga borganman. Kamchatkaga xeli-ski (vertolyotda uchadigan freyrayd) uchun borgan.

Ba’zan shunchaki qit’aga — Afrikaga, Janubiy Amerikaga borib, qaysidir mamlakatda bo‘lishni istardim. Peruda men Naska petrogliflarini ko‘rishni juda xohlardim va aynan shu joylarni Peru bo‘ylab umumiy sayohatga kiritadigan kompaniyalarni izladim.

Ba’zida sayohatni bir yil oldin rejalashtirishni boshlashim mumkin, masalan, Antarktida yoki Shimoliy qutbda shunday bo’lgan. Ba’zida sayohat o‘z-o‘zidan bo‘lishi mumkin — 2024-yilda men shunchaki Xitoyga borishga qaror qildim va bir haftadan so‘ng chipta sotib oldim. Ko‘rgim kelgandi.

Ba’zida bir nechta mamlakatni bir vaqtning o‘zida bosib o‘tish uchun ro‘yxatga yonma-yon joylashgan davlatlarni kiritaman.

Ilgari men biror mamlakatda bo‘lganimda, joyni aniqlash uchun Google Maps’dan foydalanardim. Mehmonxona sharhlarini ko‘rish uchun esa Booking. Tripadvisor’da qayerga borish, nimani ko‘rish mumkinligini qidirardim, shuningdek, mijozlarning fikr-mulohazalarini o‘qirdim.

Bir yoki bir yarim yildan beri Nomadmania xizmatidan foydalanishni boshladim — u juda qulay. Birinchidan, nafaqat mamlakatlarni, balki aynan hududlarni ham ko’rsatadi, chunki yer yuzi 1 301 ta hududga bo‘lingan. Servis hududlarni hisobga oladi, YUNESKO obyektlarini, ibodatxonalarni, hatto savdo markazlari va muzeylarni ham ko‘rsatadi... Misol uchun, agar siz ko‘rmoqchi bo‘lgan biror aniq narsa bo‘lmasa, shunchaki servisga kirib, obyektlarni tanlab, ular bo‘ylab sayohat qilishingiz va marshrutni samarali tuzishingiz mumkin.

Ha, menimcha, umumiy o‘xshashlik bor — yangi narsalarni o‘rganish, ko‘proq mamlakatlarda bo‘lish, erishish qiyin bo‘lgan narsalarga intilish.

Shimoliy qutbga ketayotganimizda Fyodor Konyuxovning ma’ruzasida qatnashganman. Turliderimiz konferensiya boshlanishidan oldin "Nima uchun u yerga boryapsiz?," "Nima uchun bunday qilyapsiz?" kabi savollarni bermaslikni so‘radi, chunki "Nima uchun?" degan savolga javob berish qiyin bo‘ladi.

Fedor Konyuxov so‘z olgach, shunday dedi: "O’ylaymanki, bunday savollar bo’lmaydi, chunki Shimoliy qutbga boradiganlarning barchasi romantik ruhda. Romantiklar esa nima uchun ketayotganini biladi va bunday savollarni bermaydi".

Taxminimcha, barcha sayohatchilar izlanuvchanlik va qiziquvchanlikdan tashqari, sarguzashtparast va romantikdir. Ular ko‘proq narsani ko‘rishni xohlaydi.

Ularning soni allaqachon 70 ga yetgan va umid qilamizki, butun dunyodan 80 yoki 100 nafar sayohatchi keladi. Bundan tashqari, bu shunchaki sayohatchilar emas, balki butun dunyodan kelgan 80 nafar eng yaxshi sayohatchilardir. Oramizda dunyoda birinchi raqamli bo’lgan — Nomadmania yaratuvchisi Garri bo‘lishi aniq. Shuningdek, ishonchim komilki, butun dunyo bo‘ylab eng yaxshi 100 talikka kiradigan boshqa odamlar ham keladi.

So‘xga sayohat qilishni rejalashtiryapmiz. O‘zbekiston va Qirg‘iziston fuqarolari bo‘lmaganlar So‘xga faqat samolyotda borishi mumkinligi bilan ham unikal hisoblanadi. Quruqlikdan o‘tkazish punkti bor, lekin undan faqat O‘zbekiston va Qirg‘iziston fuqarolari o‘tishi mumkin. Qolgan hamma faqat samolyotda uchishi mumkin, samolyot esa ikki-uch kunda bir marta uchadi. An-2 — 12 kishiga mo‘ljallangan kichik samolyot. Shu sababli, bu dunyodagi borish eng qiyin joylardan biri va ko‘plab sayohatchilar u yerga borishni xohlaydi.

Farg‘onada konferensiya, So‘xda konferensiya o‘tkazishni rejalashtiryapmiz, chunki u yerda o‘ziga xoslik bor. Ba’zida shunday bo‘ladiki, siz bir mamlakatda yashaysiz va yoningizda shunday joy borligini bilmaysiz.

Odamlar Farg‘ona vodiysining o‘zbekona qiyofasini, muhitini, o‘ziga xosligini ko‘rishini, his qilishini istayman. Ular sayohatdan ham, ona shahrim bilan tanishishdan ham mamnun bo‘lishlarini xohlayman. Shuning uchun u yerda turizm unchalik rivojlanmaganini hisobga olib, barchasini yuqori saviyada o‘tkazmoqchiman. Qiyinchiliklar bor, lekin biz odamlar imkon qadar mamnun bo‘lishini xohlaymiz.

Bu juda oddiy: xohlayotgan bo‘lsang — boshla! Tushunaman, hammada har xil imkoniyatlar bo‘lishi mumkin. Lekin mana yaxshi misol.

Bu yil Barselonadagi Nomadmania konferensiyasida Ispaniya bo‘ylab birinchi raqamli sayohatchi nutq so‘zladi. U BMTning 193 davlatiga tashrif buyurgan. Unga ko‘plab savollar berishdi, jumladan, ko‘p qismi moliyaviy holatga oid edi.

Va u juda to‘g‘ri gapni aytdi. Ha, agar hostel bo‘lmasa, mehmonxona narxiga bog’liq bo’lib qoladi. Ammo mehmonxona narxlarini ham tartibga solish mumkin — mehmonxonalar 2, 3, 4 va 5 yulduzli bo‘lishi mumkin. Deyarli har doim parvoz uchun muqobil variant mavjud — poyezd yoki avtobusda sayohat qilish. Shuningdek, hozirda juda arzon yo‘nalishni topa oladigan ko‘plab agregatorlar mavjud. To‘g‘ri, u noqulay bo‘lishi mumkin, lekin agar maqsad sayohat qilish yoki biror mamlakatga yetib borish bo‘lsa — hal qilish mumkin.

Ovqat masalasida esa quyidagilarni aytdi: snikers, makdonalds va suv deyarli barcha mamlakatlarda bir xil narxda. Shuning uchun ovqat masalasida umuman savol tug‘ilmaydi. Agar qaysidir mamlakatda puli tugasa, snikers, suv, qandaydir buterbrod tanovul qiladi.

Inson qanday maqsadni ko‘zlaydi? Agar gap faqat qulaylikda bo‘lsa, odam faqat Maldiv orollariga borishni xohlasa — bu boshqa masala. Agar inson aynan biror mamlakatga yetib bormoqchi bo‘lsa, u shunchaki variantlarni izlashi va harakat qilishi kerak.

Ko‘pchilik hali ham sayohatni boshlay olmaydi, chunki ular goh do’stlarni, goh yana nimanidir kutishadi. Kutishning hojati yo‘q, chunki boshqalarni kutib, o‘z hayotingni yo‘qotishing mumkin. Harakat qilish kerak! Boshlash kerak!

Albatta, do’stlar har doim qiziqarli, lekin hamma narsa o’zimizda. Biz shunchaki boshlashimiz kerak. Va ketishimiz kerak. Bu esa qandaydir xavfli mamlakatga yolg‘iz o‘zing borishing kerak, degani emas. Yo‘q, albatta, aql bilan yondashish kerak.

Menimcha, agar xohlasang, harakat qilish kerak!

Menimcha, bunday chegara yo‘q. Mukammallikning chegarasi yo‘q. Har qanday sayohatchi, u qayerda bo‘lmasin, baribir Yerning har bir santimetrida bo‘la olmaydi. Bugun borgan joyingiz esa ertaga o‘zgaradi. Hozir kosmik turizm rivojlanmoqda. Shuning uchun to‘xtash mumkin emas. Ha, qandaydir poygadan tormozlanish mumkin. Lekin hamma narsani ko‘rdim, deb aytish mumkin emas.

Janubiy qutbga sayohat qilganimdan so‘ng yana beshta mamlakat — Angola, Janubiy Afrika, Esvatini, Lesoto, Namibiya bo‘ylab sayohat qildim, indinga Botsvanaga yo‘l olaman. Umuman olganda, bu oyda 10 ta davlatga tashrif buyurish rejalashtirilgan. Bu yil borgan davlatlarim soni 100 taga yetishini rejalashtirganman.